
طراحی و راه اندازی خط تولید کمپوست و دستگاه کمپوستر
کمپوست چیست؟
کمپوست (تولید کود از زباله) عبارت است از تجزیه موادآلی موجود در زباله های فساد پذیر در شرایط خاص وکنترل شده که از این طریق مواد آلی به موادی مفید مانند هوموس و … تبدیل می شود.

در تعریف کمپوست به هوموس های تولیدي انسان گفته می شود که نقش آن ها آزادسازی مواد غذایی ، تقویت خاک و رویش گیاهان است.
به بيان ساده كمپوست عبارت است از تجزيه كنترل شده مواد آلي در حرارت و رطوبت مناسب به وسيله باكتري ها، قارچ ها، كپك ها و ساير ميكروارگانيسم هاي هوازي و يا غير هوازي.
کمپوست غنی شده گیاهی :
كودهاي بيولوژيك به دونمونه كلي بیوکمپوست و ورمی کمپوست تقسيم مي شوند.
كمپوست غني شده گیاهی دررديف كودهاي بيولوژيك بیو کمپوست قابل تقسيم مي باشد.
اين كمپوست يکي از غني ترين كودهاي آلي بيولوژيك در دنيا شناخته شده است که فرآيند کمپوست را به صورت بيولوژيک توسط ميكروارگانيسم هاي متنوع وفراوان انجام مي دهد
تاریخچه کمپوست
تلنبار مواد آلی در یک مکان به منظور تجزیه و استفاده بعدی آن در کشاورزی قرن هاست که توسط زارعین با فرهنگ های مختلف انجام میگیرد. در چین بیش از دو هزار سال است که بقایای گیاهی را از طریق مخلوط کردن با فضولات انسانی و حیوانی مورد استفاده قرار می دهند. در اروپا استفاده از کمپوست ضایعات به منظور افزایش حاصلخیزی خاک به زمان رومی ها بر میگردد واین امر در بین زارعین رواج زیادی داشت.
در اوایل قرن بیستم سر آلبرت هوارد انگلیسی تلاش در احیای صنعت کمپوست در اروپا نمود. پس از جنگ دوم جهانی به دلیل افزایش تولید کودهای شیمیایی و کاربرد ساده تر آن توسط زارعین، کمپوست کم کم به بوته فراموشی سپرده شد . در ژاپن در خلال جنگ دوم جهانی با توجه به اینکه دسترسی به کودهای شیمیایی مشکل بود، ولی از مواد آلی به عنوان کود در تولید محصولات استفاده نمودند .
صنعت کمپوست به عنوان یکی از روش های کارآمد برای تبدیل ضایعات شناخته شده است، اما در غرب تقاضا برای آن کاهش یافته است که یکی از دلایل این امر جنبه اقتصادی آن است. در سال ۱۹۸۲ در کمیته Brundland در تعریف کشاورزی پایدار یک متغیر جدید نیز وارد گردید و آن این بود که مدیریت مواد زاید نه تنها بایستی کارآمد، بلکه پایدار هم باشد. توافق نسل جدید در بهبود مدیریت مواد زاید با در نظر گرفتن کشاورزی پایدار راهی بسوی اعتلای صنعت کمپوست می باشد. کشور ایران به لحاظ واقع شدن در کمربند خشک کره زمین از فقر مواد آلی در خاک های زراعی رنج می برد. سالانه میلیون ها تن ضایعات مختلف کشاورزی، دامی و شهری در سطح کشور تولید میشود که می تواند سهمی در تامین ماده آلی خاک داشته باشد، ولی متاسفانه قسمت اعظم آن یا سوزانده شده و یا در گوشه ای رها گردیده و موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم می نماید
چرا کمپوست؟
مصرف بيش از حد كودهاي شيميايي موجب افزايش غلظت محلول خاك گرديده وسبب بهم خوردن تعادل مواد غذايي در محيط ريشه مي گردد واين امر از نظر جذب مواد وبالا رفتن ميزان نمك خاك عواقب خطرناكي را بهمراه خواهدداشت. سازندگان ومبلغان اوليه كودهاي شيميايي آن را به عنوان يك وسيله كمكي براي كودهاي آلي مي خواستند نه جايگزيني آن بجاي كودهاي آلي.
بر اساس تحقیقات فاو : کود های شیمیایی عمدتا به مدت 1 سال صرفا غذای گیاه را تامین می کنند و به علت آنکه نمک هستند علاوه بر تخریب خاک، نقش مهمی در آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی دارند حال آنکه کودهای دامی تا 5 سال و کودهای کمپوستی بیش از 20 سال سلامت خاک و مواد غذایی لازم برای گیاه را فراهم می کنند.
افزودن مستقيم ضايعات محيط و باغها به خاك بعنوان كمپوست اوليه نیز دردرازمدت علاوه برخطر آلودگي خاك ، منجر به بروز اثرات نامناسب خواهد شد. به طور مثال افزودن مقدارزيادي از برگهاي غيركمپوستي در درون خاك، موجب رقابت ميكروبي درجذب نتيروژن بين ميكروبهايي كه كار پوسيدن برگها را انجام مي دهند با ريشه گياه بوجود مي آيد. اين رقابت درنهايت منجربه كمبود نيتروژن و فقر رشد گياه خواهدشد. افزايش جمعيت ميكروبها مي تواند باعث فرسودن مواد آلي در خاك شودوافزايش ضايعات در خاك باعث تخريب ساختمان نسبت به قبل گردد.
در حالی که استفاده از ضایعات پس از فرایند تولید کمپوست ،احياء وتقويت پايدارخاك، تامين تمامي عناصر ماكرو وميكروي موردنيازگياه، متعادل نمودن نسبت C به N، ميزان ظرفيت تبادل كاتيوني(CEC) ودرصد اشباع كاتيونهاي قليايي خاك ، افزايش رشدومحصول دهي گياه وتوليد محصول سالم با طعم مطبوع وبازارپسند رادرپي خواهدداشت.
در فرآیند تولید كمپوست، سموم، آفات، بذر علف هاي هرز، نمك درون برگها و ساقه ها از بين رفته و نمك به صورت محبوس و غير قابل جذب براي گياه در مي آيد. ميكروارگانيسم هاي فراوان كمپوست باترشح آنزيمهاي متنوع سبب كنترل انواع فلزات سنگين وتجزيه سموم دفع آفات موجود درتوده كمپوست وخاك شده وباگذشت زمان ،خاك ،گياه ومحصولات حاصل را ، پاك وسالم خواهدنمود.
تمامي ارگانيسم بيماري هاي گياهي وآفات برگها ،چوبهاي خردشده و دانه ها در طي فرآيند كمپوست از بين مي روند زيرا دما در مركز توده امكان دارد به مدت كوتاهي به 150 درجه سانتيگراد نيزبرسد. اين درحالي است كه فرآيند مرگ آفات وازبين رفتن سموم از60 درجه سانتيگراد آغاز ميگردد.دردماي 80 درجه فقط ترموفيلها وپاتوژنها باقي مي مانند. دراین مراحل سموم،آفات،بیماریها،موادشیمیایی و بذرعلفهای هرز ،در درون توده ازبین می روند واگر علف هرزی درزمین سبزشدبه احتمال زیاد بذرازقبل درون خاک موجود بوده است.

فواید استفاده از کمپوست
– در ایجاد کشاورزی پایدار مناسب است و از کاهش محصول جلوگیری کرده و باعث افزایش آن می گردد.
– ذخیره کننده بزرگی از عناصر و آب بوده و به این ترتیب اعتماد و دلگرمی کشاورزان با استفاده از آن در مزارع بیشتر می شود و قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می دهد.
– باعث بهبودی ساختمان خاک شده و عملیات شخم را آسانتر می کند، همچنین قابلیت ذخیره آب در خاک را افزایش می دهد.
– هوموس و مواد آلی خاک را افزایش داده و بعضی از ویتامین ها، هورمونها و آنزیمهای مورد نیاز را تامین می کند که این مواد نمی توانند بوسیله کودهای شیمیایی تامین گردند. بنابراین در خاکهای با کمبود مواد آلی بسیار مفید و مناسب می باشد.
– در جلوگیری از تغییر اسیدیته خاک همانند یک بافر عمل می کند.
– براحتی با خاک در حال تعادل قرار می گیرد و تهویه خاک را بهبود می بخشد.
– کودهای اضافه شده را براحتی و با جلوگیری از تلف شدن و هدر روی در اختیار گیاه قرار می دهد.
– بسیاری از عناصر و مواد غذایی پر مصرف و کم مصرف را که در خود داشته است در خاک آزاد کرده و در اختیار گیاه قرار می دهد.
– وزن مخصوص ظاهری خاک را به شدت کاهش داده و بنابراین برای خاک سنگین و رسی بسیار مناسب و مفید است.
– چون ظرفیت نگهداری عناصر در سطح آن زیاد می شود، بنابراین در کاهش عناصر و مواد غذایی گیاه در خاکهای سبک و شنی بسیار مناسب و مفید است.
ویژگیهای کود کمپوست
- بهبود فیزیکی خاک و افزایش خلل و فرج آن
- موجب نگهداری ا ب در خاک زراعی و تنظیم رطوبت آن میشود زیرا هوموس موجود
- درکمپوست قادر است دوالی شش برابروزن خود اب جذب نماید.
- اصلاح خاک، با افزودن کمپوست ،بافت خاکهای رسی ویا شنی تعدیل
- یافته وبه شنی رسی یا رسی شنی تبدیل میشود که خود یک اقدام
- اساسی در بهبود کیفیت فیزیکی خاک و درنتیجه ازدیاد محصول در واحد سطح خواهد شد.
- افزایش مواد الی و معدنی خاک که موجب بهبود وضع تغذیه گیاهی و ازدیاد محصول خواهد شد.
- کود کمپوست چسبندگی خاک را کاهش میدهد .

مزایای استفاده از روش کمپوست
1- مواد فسادپذیر از بخش های آلوده کننده زباله محسوب میشود. با تولید کود از این مواد همراه با مواد زاید گیاهی وفضولات دامی وحتی فضولات انسانی می توان ضمن برطرف کردن مشکلات بهداشتی مربوط به استفاده خام از فضولات دامی از آلودگی بیشتر محیط زیست جلوگیری کرد.
2- از کود بدست آمده برای بهبود حاصلیخیزی زمین های کشاورزی به جای کودهای شیمیایی استفاده کرد.
3- به زمین کمتری برای مواد زاید نیاز است.
4- نوعی بازیافت به حساب آمده وجلوی خارج شدن مواد از چرخه طبیع ماده وانرژی گرفته می شود.
5- در صورت استفاده از روش های ساده وسنتی مقرون به صرفه بوده وفروش کود حاصله می تواند قسمتی از هزینه های جمع آوری ودفع زباله ها را جبران کند.
معایب استفاده از کمپوست
1- در صورت استفاده از روش های پیشرفته به هزینه بالا ئپرسنل ماهر نیاز دارد.
2- بخش هایی از مواد زاید جامد از این طریق قابل دفع نیستند ولازم است از روش دفن نیز به عنوان روش مکمل استفاده شود.
3- در محیط پیرامون محل تهیه کمپوست، اغلب بوهای نامطبوع به مشام می رسد واحیاناَ حشرات وپرندگان دیده می شوند که موجب اعتراض همسایگان خواهد شد.
4- در صورتی که عملیات تبدیل زباله به کود به طور دقیق کنترل نشود آلودگی مواد زاید به زمین های کشاورزی سرایت کرده واز طریق محصولات تولید شده، در سطح وسیعی پراکنده می شود ویا محل تهیه کمپوست به محل تلنبار زباله تبدیل خواهد شد .
5- در صورت نبود بازار فروش یا اختلال درآن برا ی کود تولیدی ذخیره آن مشکل خواهد بود. (البته در روستاها با توجه به حجم پائین کود تولیدی ومتقاضی زیاد مشکلی برای عرضه وجود نخواهد داشت)
فواید استفاده از بیوکمپوست در روستاهای کشور
1- محصول نهایی با ارزش بوده وبرای اهالی روستا سود دهی خواهد داشت.
2- زمین بسیار کمی برای آماده سازی وپردازش نیاز دارد.
3- با توجه به اینکه بیش از 80 درصد زباله های روستایی را مواد آلی تشکیل میدهد استفاده از این روش میتواند ضمن بازیافت واستفاده مفید از زباله ها تأثیر بسایر مثبتی بر بهداشت محیط روستا وکاهش آلودگی ها داشته باشد.
4- زمین مورد نیاز برای اماکن دفن، کاهش می یابد.
5- کاربرد بیوکمپوست رطوبت خاک را حفظ کرده، دما را متعادل نموده واز فرسایش خاک می کاهد.
هر ماده آلی که بوسیله میکروبها قابل تجزیه باشد می تواند بعنوان کود آلی به کار رود. اما کودهای آلی مختلف از نظر کیفیت و دوام در خاک و قیمت بسیار متفاوتند. توجه گردد که تامین مواد غذایی گیاه از طریق اضافه کردن مواد آلی به خاک گران تمام می شود. ارزش اصلی کودهای آلی به علت تغییرات فیزیکی است که در خاک ایجاد می کنند. کودهای آلی را می توان به سه گروه کودهای حیوانی، کود سبز و کمپوست تقسیم نمود.
1)کود حیوانی:
کود حیوانی در حقیقت از فضولات حیوانات تهیه میشود که بیشتر از کود گوسفند و گاو و اسب و یا مرغ تشکیل میشود . کود حیوانی به علت دارا بودن حجم وسیعی از مود آلی و غذایی باقی مانده که برای غنای خاک بسیار مفید میباشد در طول تاریخ همواره مورد توجه کشاورزان بوده است .کود انسانی نیز در رده کودهای حیوانی به حساب میآید. در بعضی کشورها از جمله ایران از مدفوع انسانی به عنوان کود در مزارع کشاورزی استفاده میشود.
کود اسبی
اسب مقدار زیادی علف هرز می خورد و غذای خود را نرم و پودر نمی کند و در نتیجه تعداد از بذور علف هرز سالم از دستگاه گوارش آن عبور می کنند و به همین علت کود اسبی بذر علف هرز زیادی دارد. برای گیاهان اسید دوست کود اسبی مناسب می باشد. کود اسبی نسبت به کودهای گاوی و مرغی درصد ازت بیشتری دارد. سرعت قابلیت استفاده عناصر غذایی کود اسبی متوسط می باشد. کود اسبی برای گیاهان گلدار ، سبزی و صیفی و گیاهان ریشه ای و غده ای مناسب ترین کود می باشد.
کود گاوی
گاو مقدار زیادی علف می خورد و آنها را خوب جویده وخرد می کند و سیستم گوارش گاو کارایی بیشتر در هضم غذا دارد و در نتیجه کود گاوی تعداد بذر علف هرز کمتری دارد.
آزاد سازی عناصر غذایی از کود گاوی تا میزان 50 درصد ممکن است بیش از 18 هفته طول بکشد.
شرایط مصرف کودهای حیوانی
کودهای حیوانی بلافاصله بعد از مصرف با خاک مخلوط کنید تا از هدر رفتن ازت آن جلوگیری بعمل آید.
نزدیک به زمان کاشت گیاه زراعی از کودهای حیوانی به مقدار کمتر استفاده کنید در صورت مصرف زیاد کود حیوانی نزدیک به زمان کاشت مشکلات تاخیر در کاشت بدلیل ایجاد شرایط بسیار مرطوب هم چنین پس از کاشت نیز بعلت آزاد سازی آمونیاک می تواند موجب گیاه سوزی در بذور و رشد گیاهچه شود.
کود مرغی
کود مرغ مخلوطی از کود مرغی خام و مواد بستر نظیر خاک اره ، خرده چوب و پوسته برنج می باشد.
2)کود سبز:
کود سبز شامل گیاهی است که آنرا قبل از کاشت محصول اصلی کشت کرده و بعد از مقداری رشد سبزینه ای آنرا به زمین بر می گردانند بدون اینکه از این گیاه محصولی برداشت کنند این گیاه می تواند شامل هر گیاهی باشد غیر از آنهایی که بخشهای خشوی دارند یا اثر آللوپاتی بر روی گیاه محصول دار بعدی می گذارند . در اصل کود سبز یک تناوب است که محصول ندارد و برای بهبود باروری و حاصلخیزی خاک و در صورت لگوم بودن تامین کل یا بخشی از ازت مورد استفاده محصول بعدی استفاده میشود به طوری که از نظر رطوبت با محصول اصلی در رقابت نباشد .
کود سبز عملاً مواد غذایی به خاک اضافه نمی کند، بلکه آن چه را که طی رشد خود از خاک جذب کرده و در خود ذخیره نموده است به خاک بر می گرداند اما در صورتی که از گیاهان تیره بقولات بعنوان کود سبز استفاده شود تمام ازت تثبیت شده را به خاک بر می گرداند. از طرف دیگر کود سبز با جذب و ذخیره مواد غذایی در خود از شسته شدن آنها جلوگیری می نماید.
گیاه کودی انتخاب شده باید در زمان گلدهی یا خوشه بستن به زیر خاک برده شود. زیرا که قبل از این زمان، رشد و نمو قسمت های سبزینه ای گیاه کافی نبوده و از برگرداندن آن ماده آلی زیادی به خاک اضافه نخواهد شد. کود سبز به منظور تقویت زمین از لحاظ مواد آلی غذایی مورد استفاده قرار می گیرد که بدین منظور گیاهان، برای مدت زمانی معین در مزرعه کاشته شده و بعد از رشد کافی به زمین برگردانده می شوند.
3) کمپوست:
کودی است که از بازیافت مواد ارگانیک (مواد زائدی که ازگیاهان و حیوانات برجای میمانند) به دست میآید.
از کمپوست (Compost) در باغبانی و کشاورزی به عنوان تقویتکننده خاک استفاده میشود. کمپوست یکی از بهترین کودهای گیاهی و تقویتکنندههای طبیعی خاک است و میتواند جایگزین خوبی برای کودهای تجاری شود. مهمترین حسن این کود، ارزان بودن آن است. استفاده از کمپوست ساختار خاک را ارتقا میدهد، محتوای خاک را تقویت میکنند و سبب میشود خاک مدت زمان بیشتری بتواند آب را در خود نگه دارد. کمپوست قدرت باروری خاک را افزایش میدهد و کمک میکنند ریشههای سالم در گیاه رشد کند.
مواد ارگانیک موجود در کمپوست در حقیقت مواد غذایی میکروارگانیسمهایی هستند که خاک را در وضعیتی سالم و متعادل نگه میدارند. نیتروژن، پتاسیم و فسفر موادی هستند که در نتیجه تغذیه میکروارگانیسمها از مواد آلی تولید میشوند و در نتیجه تنها تعداد اندکی از مواد مغذی میماند که باید به خاک افزوده شود. با طی زمان کافی تمام زبالههای ارگانیک در طبیعت به کمپوست تبدیل میشوند. البته همه زبالهها برای تولید کمپوست در خانه مناسب نیستند. در اغلب سیستمهای تولید کمپوست که در خانهها به کار میروند، سیستم به دمای مناسب برای کشتن عوامل بیماریزا نمیرسد، در نتیجه باید در نوع مواد اولیهای که برای تولید کمپوست به کار میرود دقت کرد.
کود بیولوژیک:
کود های بیولوژیک دارای باکتری و قارچ های مفیدی می باشند که برای اهداف خاصی استفاده می شوند.از این موارد می توان به تثبیت ازت – رها سازی یون فسفات، آهن ،پتاسیم و.. از ترکیبات نامحلول انها اشاره نمود.این با کتریها معمولا در اطراف ریشه گیاه استقرار یافته و به گیاه در جذب عناصرغذایی کمک می نماید.این گونه کودها منشاء طبیعی دارند و معمولا از خاک گرفته می شوند.کود های بیولوژیک دیگر الودگی کود های شیمیایی را ندارد و باعث کاهش الودگی کود های شیمیایی هم می شود این کودها باعث بهبود ساختمان خاک ،افزایش محصول و کاهش بیماریها می شوند.شرکت های مختلفی در این زمینه فعالیت دارند و از مشهورترین این شرکتها در ایران می توان به زیست فناور سبز اشاره نمود و از محصولات انها می توان به کود زیستی فسفاته بارور 2 اشاره نمود. موسسه فن اوری زیستی اسیا هم در این زمینه فعالیت گسترده ای دارداین موسسه همچنین در تولید حشره کش های بیولوژیک فعالیت دارد از کود های بیولژیک این موسسه می توان به کود بیولوژیک ازتو باکتر(نیتروکسن– ازتو باکتر مایع) ،بیووم پلاس(حل کننده فسفات)،ریزو چک پی،بیووم ، سوپر نیترو و…و از حشره کش های بیولوژیک بی تورین رانام برد. قارچ کش بیو لوژیک بیوسوبتیل نیز از این موارد می باشد.

مزایای استفاده از کمپوست های آلی:
1 . تامین مواد غذایی مورد نیاز گیاه برای درازمدت
2 . زنده کردن خاک از طریق افزایش جانداران ذره بینی هوازی مفید
3 . اصلاح ساختمان خاک
4 . تنظیم اسیدیته خاک
5 .ذخیره سازی آب در خاک( کاهش خالص نیاز آبیاری) آب را به صورت تدریجی آزادو به آساني دراختيار گیاه قرار می دهند.
6 . قابلیت تولید به صورت متناسب با شرایط محیطی و نوع کاربری ( اسیدی یا قلیایی بودن و یا مصرف باغداری یا زراعت)
7 . شتاب بخشیدن به بازسازی خاک
8 . کمک به اصلاح خاک در محیط های شور
9 .افزایش اکسیژن خاک
10 .کاهش تبخیر و تعرق
11 . پیشگیری از سله بستن خاک
12 . تقویت کمیت و کیفیت مواد غذایی تولید شده
13 .کاهش آفات و بیماری ها
14 .افزايش مقاومت گياه به سرما وگرما ونوسانات محيطي
15 .فراهم ساختن زمینه مبارزه بیولوژیک با آفات
16 .در دسترس بودن مواد مورد نیاز برای تولید در همه جا
17 .کم مصرف بودن و قابل تقویت تا صدها و هزاران برابر
18 .ساده بودن فرایند و تجهیزات تولید
19 .امکان استفاده در هر مرحله از رویش گیاهی ( پیش یا پس از کشت یا جوانه زنی و …)
20 .ایجاد پایداری و تنوع در محیط زیست
21 .کمک به کاهش آلاینده های خاک
22 .ارزان بودن
نتایج استفاده از کمپوست غنی شده گیاهی :
بر اثر تهیه ومصرف کمپوست غنی شده گیاهی ، افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول و نیز افزایش کیفیت خاک(مخصوصا كاهش شكاف و ترك در سطح خاك بخصوص در خاكهاي سنگين) ، در نقاط مختلف در محصولاتی چون مرکبات، پسته، زیتون، انار، سیب ،خیار، هندوانه، گوجه فرنگی، انگور،نخیلات , آلو، هلو، آلوئه ورا، بادام، گندم,ذرت و… رویت گردیده است.
نتایج اقتصادی
استفاده از کمپوست کرمی سبب اصلاح بافت خاک شده علاوه بر آن باعث زنده شدن خاکهای مرده و احیای خاکهای شور می گردد.
بدلیل قدرت بالای نگهداری آب باعث افزایش راندمان آبیاری شده و علاوه بر آن هزینه های اجرای سیستمهای آبیاری کاهش می دهد.
علاوه بر صرفه اقتصادی که در تولید ورمی کمپوست وجود دارد پرورش کرم های زباله خوار نیز صرفه اقتصادی بسیار بالایی داشته که این روزها کشورهای بسیاری از جمله هند وبنگلادش، آمریکا بدان روی آورده اند.
آزمایشاتی و پروژه هایی که انجام شده استفاده از این محصول دوره آبیاری را 2 روز بالا برده و که این امر موجب صرفه جویی در مصرف آب تا حد زیادی میگردد
استفاده از این کود ارگانیک تا حدبسیار زیادی نیاز به کود های شمیایی را کاهش داده به طوری که زمینهای کشاورزی که خاکهای آن در حال نابودی بودن دوباره قابلیت کشت خود را به دست آورده اند
تولید این کود 2 شاخصه بازده سودی دارد که علاوه بر تولید کود ارگانیک با کیفیت در تولید پروتئین و کرم زنده نیز میتوان عملکرد خوبی داشت